Дневник, 29.06.2009
Интерву: Наде Проева, професор по историја на Универзитетот Св. Кирил и Методиј
По кајгана, ја двојат белката од жолчкатаНевештото водење на разговорите за името доведе до разговори за именување на нацијата и на јазикот. Неукоста се гледа и од последниов "изум“ на сегашниве владини идеолози за одбрана на името: требало да се пронајдат антички корени за да се зачувало името!?, вели Наде Проева, професор по Историја на стариот Исток, Хелада (стара Грција), античка Македонија и Рим
По неодамнешната промоција на кусата верзија на тротомната историја на македонскиот народ, објавена од ИНИ, во јавноста се крена голема прашина. Имено во поглавјето „Македонија и Словените“, историчарот Митко Панов тврди дека дека „населувањето на Словените во Македонија не претставувало масовна колонизација со капацитет целосно да ја промени етничката констелација во Македонија“. Тоа е различно од она, што пред девет години го тврдеше неговиот татко Бранко Панов, во опширната верзија на Историјата, исто така, издание на ИНИ, дека: „Македонија била претворена во словенска земја“.
* Какво е вашето мислење за овој став на Митко Панов?- Моето мислење е дека и овој, како и секој став треба да се докаже, во спротивно останува само тврдење. Имено тоа не е поткрепено со никакви аргументи туку со затскривање зад некакви, никаде неспомнати најнови историско-археолошки студии, за кои јас како магистер по античка археологија и како доктор по античка историја, признавам дека не сум чула нити сум ги видела во светските библиотеки во кои редовно истражувам. Потоа, авторот тврдеше дека имало нови археолошки наоди без да каже какви и каде се најдени. Овде морам да укажам дека во последно време кај нас им се дава преголемо значење на археолошките извори за утврдување на етничкото потекло. Со нив само се дополнува сликата што се добива со изучување на другите извори. Одговорот на прашањето како можело да се објават недокажани теории во една официјална публикација што треба да ја претстави не само нашата историја туку и нашата наука во светот е прост.
Тоа е така бидејќи кај нас се' уште се работи непрофесионално: научни трудови се објавуваат без рецензија и без редакција. Оправдувањата дека немало потреба од редакција, зашто ова била куса верзија на веќе објавената и редактирана тротомна Историја, се неприфатливи. Прво, авторите на двете изданија не се исти, а тоа значи дека има нови текстови што старата редакцијата воопшто не ги видела; второ, во старата редакција нема компетентен член за античка историја, што во сегашниов миг е најделикатна тема (делот за античкиот период е очајно лош со застарени толкувања и материјални грешки што не можат да поминат ни на испит за студенти). Затоа авторите можеле да си пишуваат што сакаат и да си ги промовираат своите лични ставови наместо да дадат јасен и прегледен приказ на нашата историја. Тоа, меѓу другото, се должи и на непотизмот што се' уште го има во нашево општество. Имено, се' додека децата на професорите „мора“ да бидат професори, на лекарите - лекари и сл., се' дотогаш ќе имаме мртви пациенти и мртви книги...
*Ставовите на историчарот Митко Панов јавноста ги стави во контекст на процесот на „антиквизација“ на земјата со преименување на патиштата, аеродромите, стадионите, поставувањето на споменици.- Тоа е точно. Таквите ставови одлично кореспондираат со процесот на антикоманија, што кај нас погрешно е наречен антиквизација, иако авторот демантира. Во случајов, станува збор за однос на научниците кон актуелната политика, кој најблаго речено е конформистичка, и за жал е ист како и во минатиот режим, само насочен во обратен правец. Имено, научниците заземаат страна со неискажување на нивниот став, кога тоа не е во согласност со режимот, така и со отворено и јасно изјаснување. Првото се нарекува автоцензура и тоа преовладуваше во минатото, а второво е ставање во служба на политичарите, без оглед дали тоа се бара од нив или не, и не може поинаку да се дефинира освен како „интелектуална проституција“!
Со поддржување на антикоманијата, всушност свесно се создава клима за градење митови, при што се гради еден мит со цел „да се одбранело името“, како што, деновиве, конечно призна владиниот идеолог. Но, сведоци сме дека таквата стратегија не само што досега не даде резултат туку има и негативни одгласи, особено надвор од државата зошто времето на градење митови во светот одамна е поминато, освен овде на Балканов, каде се' уште митовите се во мода, поточно стил на однесување. Главни градители и промотори на ваквите митови и кај нас, како и секаде, се токму политичарите и интелектуалците (првите заради останување на власт, другите за себедокажување и за себепромоција како национални педагози, идеолози, мислители...).
*Според заговорниците на овој тренд, македонскиот народ во себе, освен другите, има потекло и од античките Македонци од времето на Филип и на Александар Македонски? Што мислите за ова теза? Дали таа одговара на фактите? Кој се' живеел на територијата на Република Македонија во текот на периодите?- Етногенезата на секој народ е многу сложен процес за да може да се објасни во неколку реченици. Она што мора јасно да се каже е методолошкиот пристап во изучувањето на ова прашање. Имено, во минатиот систем се негираше дека има некаква врска меѓу античките и денешните Македонци додека пак сега, поради конјуктурност, се оди во друга крајност и се става знак на еднаквост меѓу нив. Се разбира дека ни едното ни другото не е точно затоа што нема чисти народи. Затоа што народите се создаваат со мешање и испреплетување на повеќе компоненти што се претопуваат. Затоа, тие компоненти не може да се бараат нити да се идентификуваат со нивниот првобитен лик зошто не се повеќе тоа што биле туку се преобразиле во нешто друго и поинакво. За да му биде јасно секому, тоа е исто како да се обидете да ја одделите жолчката од белката, откако ќе направите кајгана!. Тие што се обидуваат да го прават тоа, а за жал меѓу нив има и професионалци, покажуваат елементарно непознавање на процесот на етногенезата.
Одговорот на тоа кој се' живеел во Р. Македонија зависи од периодот: сигурно дека жителите во старото камено време не се истите со оние во античкиот период и од средновековието, а уште помалку со оние од последниве векови и поврзувањето на палеолитските луѓе со денешниве не само што е смешно и нарцисоидно (ние сме стари, односно најстари) туку е и опасно, зашто води кон фашизоидно однесување.
*Дали може да се утврди потеклото на еден народ и ако може, како се прави тоа?- Се разбира дека може. Тоа се прави со интердисциплинарни истражувања засновани врз строги научни методи, а не од новокомпонирани историчари и лаици по мас-медиуми, како што се прави тоа кај нас! А уште поважно е тоа да биде без диктат од политиката, што е многу тешко да се избегне во општества какво што е нашево. Политичкиот диктат не мора да биде директно упатен до научниците, многу често политичарите креираат клима која што ги насочува изучувањата или, пак, наметнува теми кои од научна гледна точка не се толку важни, но затоа им се важни на политичарите, првенствено заради останување на власт. За жал, кај нас не само што нема доволен број стручњаци за ова прашање (за историја, епиграфика, ономастика, етнологија, археологија, антропологија и др., дури има и непокриени научни области, како што се палеографија, сфрагистика, хералдика, нумизматика и др.), туку нема никакви услови за работа. И кога една тема е конјуктурна и исполитизирана, како оваа со потеклото, со неа почнуваат да се „занимаваат“ квазинаучниците наместо квалитетно образован кадар.
* Дали докажувањето дека денешните Македонци имаат античко-македонски корења е најважен услов за да можеме да го одбраниме нашето име во спорот со Грција?- Прво морам да ви кажам дека со автоматско преземање вести со искази на разноразни политичари и белосветски бирократи, новинарите погрешно го прикажуваат проблемот. Имено ние немаме никаков спор со името на нашата држава, зошто не е логично некој да има спор со своето сопствено име! Таков пример нема во целокупната човечка историја! Грција е таа што го оспорува нашето име зошто има проблем да се соочи со реалноста и со својата улога во Македонија во нејзината понова историја. И затоа новинарите, а исто така и политичарите, еднаш за секогаш треба да запрат со погрешното означување на овој проблем и треба да зборуваат за „грчко оспорување на нашето име“, а не за спор со Грција за нашето име. Второ - секој поединец и секој народ има право на име и никој не може тоа право да му го оспорува. Затоа дискусијата за овој измислен проблем- зашто не може да има проблем за нечие име - е беспредметна и јалова.
Затоа и не може да се најде решение! И не може да има решение за проблем што е измислен и апсурден! За жал, нашите политичари во почетокот настапија, не само со доза на страв и неверување дека може да се зачува името (а ако не веруваш во нешто не може ни да успееш), туку и неподготвени. Невештото водење на разговорите за името доведе до разговори за именување на нацијата и на јазикот. Неукоста се гледа и од последниов „изум“ на сегашниве владини идеолози за одбрана на името: требало да се пронајдат антички корени за да се зачувало името!?. Со други зборови сите луѓе на светов што се викаат Александар треба да докажат дека потекнуваат од античките Македонци за да си го задржат името! Во спротивно, ќе треба да си го сменат или да си стават некаква додавка: опашка назад, или рог напред. Да не е ступидно би било смешно!!! Браќа идеолози: правото на себеименување нема никаква врска со потеклото на името!. Ова многу убаво покажува дека борбата за името, за разлика од Грција, кај нас ја водат, некомпетентни лица.
*Како, на крајот на краиштата, се именуваат државите?- Државите се именуваат според земјата, односно народот што живее во неа. Луѓето се тие што ги даваат имињата, или според физичките особености на земјата или според жителите во таа земја. Така на пр. Хелените (античките Грци), Македонија ја нарекувале Ематија - песоклива земја, а дури потоа, кога „сфатиле“ кој живее во неа, со името на народот, како што се викала и земјата и државата. Името Македонија, како географско, државно или административно-црковно го има во пишаните извори од античко време до денес, но како име на земјата, а со тоа и на населението во неа, повторно и постепено било оживеано од западноевропските патописци што доаѓале на Балканот и кои не можеле да замислат земјата на Александар да ја именуваат со друго име. Токму поради тоа славно и чесно име треба да се однесуваме достоинствено и да не се спуштаме на нивото на нашиот сосед, што беше осудено од европската јавност која со право денес не' осудува и нас.
Бранко Ѓорѓевски
Автор
Тема: Дебата меѓу Љубчо Георгиевски и Паско Кузман (Прочитано 28794 пати)