Честване на Илинденско-Преображенското въстание в Смилево
Реч на Бай Панде Ефтимов 21.07.2012 г."Почитувани жители од двете страни на планината Осогово!
На ова свещено место, каде що се дигна востанието во столицата, на Смилево, каде що беше генералниот щаб на армията,на правителството, каде що се управуваше од вториот револуционерен округ на ВМРО, во оваа пригода собрани овде, од повеке краища на двете страни на Осогово, го чествуваме овой ден.
Дамян Груев, учител в българската класическа гимназия в Битола, и плеадата негови сомисленици, я создаваа плеадата на револуционерите.Битолската гимназия паралелно со Солунската българска гимназия, беа фабрики за производство на комити и револуционери. Овой подвиг не остана незабележлив.Само за десет години од 1893 г., кога в Солун се формирани българските револуционерни комитети,од кои що прераснува ВМРО подоцна, во повеке варианти во името, но со иста една цел, ние овде во оваа прилика се потсетуваме за той настан, затоа що само за 10 години в Македония револуционерната организация формираше револуционерни чети, а Екзархията во скоро секое село формираше училища. Дамян Груев, корифейот на револуцията паралелно со Борис Сарафов,за кого за жал немаме споменично обележйе,що би требало паралелно и на него и на Лозанчев на ова место да има паметници, беа тие кои що го дигнаа гласот од темнината за ослободуванье на народот.
Битолскиот револуционерен округ знаеше каква цел има и какви задачи.Ги исполнуваше доследно по цена и на страданията кои подоцна се случия. Овде в Смилево,в столицата на Илинденското въстание, каде що сеуще пламените се живи в изгорените каменьа, Чуранов, Георги Чуранов, прв кога го обявува въстанието палейки го свойот дукян,я запева познатата песна:
Не искаме богатство
не искаме пари
но искаме свобода
човешки правдини!
Тоа е знакот да востане робот, да се ослободи од петвековното турско иго.Вториот револуционерен округ можеби подрани,но само по извесно време се дигна и седмиот револуционерен округ како продолжеток на востанието или како едно востание со име Илинденско Преображенско востание во Странджа. Тогаш Странджа до Црното Море пламна во револуцията,а духот на слободата се прошири во сите простори.Грешно е да се поделат тие две собития.Ако Чуранов оттука во той миг го дигна гласот, не значи дека по ден два и на други места не се дигнаа востанията.Нема неуспешно востание,има само востания кои що се унищени.На овой простор во Железник,познат сега како Демир Хисар, едно востание од 1881 г. пред да се дигне беше унищено.Тоа е неуспех,но успех е секое востание що ке се дигне.Во оваа прилика кога говориме за Смилево, за Илинденското востание, за плеадата загинати личности,кои се вградиле во слободата на овой народ, не забораваме и една порака оставена од револуционерите задоени со мислата за общо обединение.
На времето Левски, Васил Левски Дякончето и неговите соидейници я создадоа платформата на българската револуционерна организация.Тая платформа в 1893 г. беше прифатена или копирана и дойде како статут,како институция, како правилник и на Внатрешната Македоно-Одринска Револуционерна Организация.Поради тоа неделивоста на тие две собития, неделивоста на борбата, на заедничката борба, на стремежот за ослободуванье ги гледам яс како една нераскинлива целинка.
Приликава е да споменеме и две други работи.Крушево на 30 км. оттука има едно одбележуванье како првата република на Балканот.Крушево е на висина,Смилево маргинализирано, но во исто време кога се дига Илинденското востание, кога се формира т.н. Крушевска република на чело со Никола Карев, се формираат уще две такви револуционерни мали државици условно да ги наречам,или одбори со мешан карактер во Невеска и Клисура,кои денес не се споменуваат.Подвигот на Дамян Груев е неповторлива категория.Той заедно со Сарафов,Лозанчев и плеада револуционери од сите реони, од охридско,преспанско,ресенско,костурско,демирхисарско,кичевско и од другите околии, дадоа еден пламен,на знаенье дека робот востанува.
Востанието - крваво задушено, знаеше и народот дека ке се случи.Но гласот кон Европа да се разбуди, да се потсети дека на востаничкиот дел на Балканскиот полуостров живее еден обесправен народ даде плод.Светскиот печат даде пошироки материяли.Многу може да се говори за Крушево,многу може да се говори за Смилево.1950 г. првата среща со Чуранов беше во неговата родна кука,со неговиот внук Душко Константинов. Подоцна в 1952 г. на годишнината од нападот на Крушево од партизаните на ова место во Смилево беше и Лазар Панев Колишев,подоцна Лазар Колишевски,кой що ги собра сите стари Илинденци од Смилево и на првите редици ги постави како кукли,како параван.Ние од Преспа бевме на сила доведени од службите за државна безбедност преку планините да присуствуваме на той свечен чин.В оваа прилика должен сум тоа що го таам во себе си - гласно да го кажам,а вероятно има уще живи луге. Колишевски-родоотстапник кой що имаше една единствена цел - однародуванье на македонците и одделуванье од неговата природна почва, не кажа ни еден збор ни за Дамян Груев ни за Илинденското востание. Зборуваше за волшебниот напад в 1942 г. против бугарскиот окупатор,го акцентирам! А тука во Смилево в 1942 г. беше Лозанчев,беа сите револуционери,дойдени од България и Македония да го чествуваат празникот. Не успеа да го расипе празникот.Тоа време поетот Димитар Богоев я испеа и песната:
Триесетидевет мина
и четириеста навлезе
отко се дигна на нозе
целата Македония
откога народ поробен
почна да кини окови.
Оковите не се скинаа.Македония остана поделена на три дела.Македония остана расплакана...темен вилает! Сега, во оваа пригода,кога ние имаме прв пат можност да го искажеме нашето мисленье и покрай она що злосторнички настроените анти-патриоти ке го сватат поинаку и ке го пренесат во печатот,должни сме ние на поклонението пред големиот Войвода,пред Дамян Груев да останеме доследни на браникот на нашата Татковина, на браникот на интересите на овой народ койщо има своя история,на коя що почива и една голема европска цивилизация.
Вечна пу памет на Войводата!
Да не се заборави!
Пред него само можеме на коленици да стоиме!
Да не го заборавиме!"
http://www.youtube.com/watch?v=y-JyGdpDl8s&list=UUrGu4IeHepwg7fs5fctSvKg&index=1&feature=plcp
Автор
Тема: Честване на Илинденско-Преображенското въстание в Смилево (Прочитано 25405 пати)